logo

Biblioteczka powstańcza

Poniższe teksty ukazały się pierwotnie na mediach społecznościowych 160. rocznica Powstania Styczniowego prowadzonych przez Muzeum Historii Polski w ramach obchodów 160 rocznicy Powstania Styczniowego.

Album policmajstra warszawskiego

Album policmajstra warszawskiego

Pojawienie się fotografii na zawsze zmieniło postrzeganie rzeczywistości. Chwile utrwalone na kliszy upamiętniają epoki, ludzi i wydarzenia. Gdy wybuchło Powstanie Styczniowe wzrosła rola zakładów fotograficznych, a insurgenci chętnie wykonywali pamiątkowe zdjęcia przed wyruszeniem w bój. Dzięki temu dziś dysponujemy pokaźnym zbiorem wizerunków ludzi uczestniczących w zrywie. W 2020 r. nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego ukazał się reprint albumu „Pamiątka buntu od 1860 do 1865 roku”, nie wiadomo dokładnie, kiedy i w jakich okolicznościach powstał. Wiemy natomiast, że należał do rosyjskiego policmajstra warszawskiego barona Płatona Aleksandrowicza Fredericksa, a głównym źródłem wklejonych do albumu fotografii mógł być zasób materiałów ikonograficznych Zarządu Oberpolicmajstra m. Warszawy i Żandarmerii. Właściciel albumu zebrał dziesiątki zdjęć, które dokumentują opór polskiego społeczeństwa wobec władzy carskiej. Jego główną część stanowią wizerunki powstańców styczniowych nazywanych przez autora albumu „buntownikami”. Całość publikacji zawiera ponad 700 zdjęć zaprezentowanych w porządku chronologicznym. Oryginał albumu od 1927 r. znajduje się w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego. Obecne wydanie zostało opracowane naukowo przez prof. Jolantę Sikorską-Kuleszę, która do każdego ze zdjęć przygotowała komentarz historyczny. W trakcie pracy nad wznowieniem albumu udało się także zidentyfikować 200 postaci, których nie podpisano w oryginale. W reprincie zdecydowano się zachować oryginalne parametry publikacji zbliżonej do formatu A3.

By hołd bohaterom nieść

Powstanie Styczniowe było wydarzeniem szczególnym dla „małych ojczyzn”. To właśnie w nich rozgrywały się wydarzenia, które później przeszły do dziejów historii narodowej. Każdy z regionów, w którym toczyły się powstańcze walki, ma swoich lokalnych bohaterów i miejsca pamięci. W historii gmin i powiatów ukrywają się opowieści i wspomnienia,  które dziś pielęgnowane są przez lokalnych pasjonatów tematu. Jednym z takim miejsc jest Ojców, gdzie założony pod koniec stycznia 1863 roku obóz, był jednym z najważniejszych miejsc koncentracji powstańców w pierwszych dniach Powstania Styczniowego. Położony w urokliwej dolinie Prądnika, przez kilka tygodni stanowił punkt wypoczynku, szkolenia i organizacji akcji zbrojnych dla oddziałów pod dowództwem Apolinarego Kurowskiego. W 160. rocznicę wybuchu powstania ukazała się publikacja „By hołd bohaterom nieść”, składająca się z 15 artykułów różnych autorów. Materiały zebrane w opracowaniu są efektem konferencji naukowej, która odbyła się w Ojcowie w styczniu 2023 r. Zagadnienia poruszone w książce nawiązywały do biografistyki, pamięci i tradycji oraz militariów dotyczących Ojcowa oraz Doliny Prądnika w latach 1863-1864. Różnorodność tematów podjętych przez autorów sprawia, że publikacja stanowi ciekawą pozycję dla entuzjastów historii i dziejów styczniowej insurekcji w regionie.

459523570_486069727729895_7611496004806314617_n
{7981ADFC-079E-42C7-B117-834ADE81540A}

Album "Styczniowe"

Album „Styczniowe” przygotowany przez Państwowy Instytut Wydawniczy wpisuje się w tradycję wydawania pamiątkowych publikacji związanych z „okrągłymi” rocznicami ważnych wydarzeń w historii Polski. Album powstał z potrzeby upamiętnienia 160. rocznicy Powstania Styczniowego, a treści, które się w nim znajdują, prezentują różne odcienie powstańczego zrywu. Na publikację składają się dwa eseje: Tomasza Łubieńskiego „Bez barwy i broni” i Jana Marii Kłoczowskiego „Muszle na plaży” oraz antologia, specjalnie napisanych na potrzeby książki, 19 wierszy autorstwa Krzysztofa Koehlera, Karola Samsela, Piotra Wojciechowskiego, Adrianny Szymańskiej, Tomasza Łubieńskiego, Anny Piwkowskiej, Józefa Barana, Piotra Matywieckiego, Tadeusza Dąbrowskiego, Bogusława Kierca oraz ks. Jana Sochonia. Prezentowane rozważania nad dziejami i dziedzictwem Powstania Styczniowego mają zachęcić do podjęcia osobistych refleksji wokół historii walki o niepodległość z lat 1863-1864. Odnoszą się zarówno do romantycznego postrzegania wydarzeń sprzed 160 lat, jak i podejmują polemikę z narodowymi mitami oraz przekonaniami. Publikacja prezentuje najwyższy poziom edytorski. Zamieszczono w niej bogaty materiał ilustracyjny m.in. reprodukcje słynnych grafik  Artura Grottgera oraz wizerunki powstańców. Całość wydano na papierze kredowym w twardej oprawie z obwolutą. 

Broń strzelecka Powstania Styczniowego

Belgijczyki a może sztucće? Colt czy Lefaucheux? Karabiny czy dubeltówki? Każdy, kto poznaje historię Powstania Styczniowego, od razu zauważa, że powstańczy arsenał był naprawdę bogaty i różnorodny. Pozostaje jednak pytanie, jak bardzo pisemne relacje weteranów, zachowane w muzeach artefakty czy materiał fotograficzny oddają realia pola walk z lat 1863-1864? Na to pytanie postanowił odpowiedzieć dr Michał Górny. Publikacja Michała Górnego, który od wielu lat profesjonalnie zajmuje się prowadzeniem interdyscyplinarnych badań historycznych i archeologicznych, zabiera nas w niezwykłą podróż na pola bitew i potyczek Powstania Styczniowego, podczas której poznamy rodzaje broni strzeleckiej używanej przez powstańców. Powstańcze militaria zostały zaprezentowane w książce, nie tylko poprzez szczegółową analizę pisemnych relacji uczestników walk, ale także wyniki wykopalisk archeologicznych z pól bitewnych lat 1863-1864. Publikację tworzą dwie części, które obejmują zagadnienia teoretyczne oraz praktyczne. Całość uzupełniają bardzo obszerne aneksy, na które składają się katalogi militarnych zabytków oraz fotografie powstańców. Szczegółowa analiza archeologiczno-historyczna, którą przeprowadził autor, pozwala po raz pierwszy na tak szczegółową prezentację powstańczej broni palnej. Nikt, kto będzie się zajmował w przyszłości analizą powstańczej broni, nie może pominąć pracy dr. Michała Górnego.

{1CE23739-0094-4D7A-A282-A48D777AEAA6}
461734557_497561059914095_4143812920572637224_n

Wyprawa Apolinarego Kurowskiego ...

Praca profesora Dariusza Nawrota przedstawia historię jedynego obszaru Królestwa Polskiego – Zagłębia Dąbrowskiego, które w początku Powstania Styczniowego zostało całkowicie wyzwolone od władzy rosyjskiej. Narracja autorska rozpoczyna się od krótkiego rysu historycznego Zagłębia w czasie przygotowań do wybuchu powstania narodowego. Kolejne rozdziały koncentrują się na postaci Apolinarego Kurowskiego oraz obozie powstańczym w Ojcowie. W dalszej części pracy przedstawiono słynne akcje Kurowskiego na Maczki oraz Sosnowiec, podczas których powstańcom udało się zdobyć znaczne środki pieniężne oraz broń od Rosjan. Osobną część książki przedstawia historię trzech tygodni sprawowania władzy administracyjnej przez Rząd Narodowy na wyzwolonym obszarze. Pod kontrolą powstańców znalazły się dwie nitki Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, a powstańcze władze sprawdzały paszporty i prowadziły kontrole celne. Całość zamyka barwny opis bitwy pod Miechowem (17 lutego 1863 r.), która zakończyła się krwawą klęską wojsk powstańczych. Przegrana spowodowała, że powstańcy musieli wycofać się ze wcześniej zdobytych terenów, które w krótkim czasie znalazły się ponownie w rękach zaborcy. Publikację uzupełniają starnne dobrane zdjęcia i grafiki prezentujące najważniejszych bohaterów oraz wydarzenia opisywane w książce. 

Szable Powstańców Styczniowych

Janusz Jarosławski jest pasjonatem historii, który od lat publikuje książki dotyczące broni białej. Z okazji 160. rocznicy Powstania Styczniowego przygotował album przekrojowo opisujący szable, których używali powstańcy w trakcie walk z wojskami carskimi. Największym atutem publikacji są starannie wykonane zdjęcia broni, na których widać nawet najmniejsze detale. Każdy z przedstawionych przez autora eksponatów został przez niego szczegółowo opisany. Oprócz kwestii technicznych, zaprezentowane zostały ciekawostki związane z danym egzemplarzem lub historią jego właściciela. Szable opisane przez Jarosławskiego znajdują się w zbiorach m.in. Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Narodowego w Krakowie czy Muzeum Niepodległości. Wszystkie są pochodzenia polskiego, austriackiego, pruskiego, francuskiego oraz rosyjskiego. Integralną część publikacji stanowi rys historyczny odwołujący się do Powstania Styczniowego. Jarosławski omawia zagadnienia związane z Żuawami Śmierci, formacją kosynierów, czy roli kobiet w powstańczym zrywie. Autor zamieścił w swojej pracy także liczne reprodukcje obrazów oraz fotografii związanych z omawianym zagadnieniem.

461818158_502993372704197_7736840439182156964_n
462842871_508527762150758_9154770640255440471_n

Powstanie Styczniowe. Fakty znane i nieznane

Jacek Jaworski, badacz historii militarnej wziął na swój warsztat badawczy mało znane epizody z Powstania Styczniowego. Czego ciekawego dowiemy się, sięgając po książkę jego autorstwa? Autor skupił się na przedstawieniu militarnych aspektów walki powstańczej z lat 1863-1864. W jego opowieści znajdziemy rozdziały poświęcone zagranicznym ochotnikom, formacjom ułanów czy kosynierów, oraz ciekawe refleksje wokół broni używanej na polach bitew i potyczek czy formowaniu powstańczych orkiestr. Konstrukcja książki opiera się na autonomicznych rozdziałach, co pozwala na lekturę w dowolnej kolejności. Publikacja zachowuje właściwe proporcje pomiędzy chęcią przedstawienia czytelnikowi mało znanych epizodów Powstania Styczniowego w atrakcyjnej formie (narracyjnej i wizualnej) a naukowym podejściem do omawianych zagadnień. Całość uzupełnia bardzo ciekawy materiał ilustracyjny, obejmujący fotografie z epoki, rysunki przedstawiające wojska powstańcze czy autorskie rekonstrukcje sztandarów oraz uzbrojenia. W narracji Jacka Jaworskiego, prezentowane są fakty, poparte solidną kwerendą źródłową wraz z wykorzystaniem najnowszej literatury. Autor, swoje osobiste oceny, ogranicza do niezbędnego minimum, tym samym, pozwalając czytelnikowi na ukształtowanie własnej opinii na temat danego wydarzenia czy podejmowanych przez powstańców decyzji. Publikacja Jacka Jaworskiego w doskonały sposób pokazuje, że historia Powstania Styczniowego jest nieustanną podróżą w przeszłość, którą każde pokolenie badaczy i pasjonatów odbywa na nowo.

Powstanie Styczniowe (1863-1864)

Powstanie Styczniowe było jednym z najważniejszych wydarzeń w polskiej historii, które wywarło przeogromny wpływ na literaturę i naukę. Pisarze i badacze wskazywali na ciągłość polskich dążeń niepodległościowych i łańcuch pokoleń. Styczniowa insurekcja posiada niezwykle bogatą historiografię. Wśród licznych opracowań o charakterze naukowym i obszernych monografii warto wspomnieć publikację popularnonaukową profesor Alicji Kuleszy. “Powstanie styczniowe (1863-64). Czas walki, marzeń o wolności i niespełnionych nadziei” wyróżnia się swoją klarownością, zwięzłością i przystępnością. W przyjazny dla czytelnika sposób opisuje najważniejsze fakty związane z okolicznościami, przebiegiem oraz skutkami walki Polaków z rosyjskim zaborcą w latach 1863-1864. Opowieść autorki rozpoczyna się od genezy wydarzeń, które przyczyniły się do wybuchu powstania. Następnie, badaczka omawia okoliczności tzw. odwilży posewastopolskiej, demonstracji z 1861 r., kwestię branki, roli Aleksandra Wielopolskiego czy stosunku władz rosyjskich do ruchu polskiego w latach 50-60. XIX w. Kolejne części pracy dotyczą przebiegu powstania, ze szczególnym uwzględnieniem poszczególnych rządów powstańczych. Kulecka skupia się na funkcjonowaniu władz powstańczych oraz ich administracji, wymienia ich sukcesy i porażki. W swojej publikacji prof. Kulecka w przystępny sposób przedstawiła najważniejsze wątki związane z latami 1863-1864. Całość pracy uzupełnia kalendarium wydarzeń oraz pasujący materiał ilustracyjny. Warto dodać, że oprócz polskiego wydania, ukazało się tłumaczenie na język litewski, a w niedalekiej przyszłości ukażą się także wersje w językach ukraińskim i białoruskim.
464282948_513734638296737_703419168651371127_n
464591269_518795601123974_7649330507463014166_n

Wspomnienia Emilii ze Szwarców Heurichowej (1819-1905) i jej córki Teodory z Heurichów Kiślańskiej (1844-1920) z czasów powstania styczniowego

Wspomnienia Emilii ze Szwarców Heurichowej (1819-1905) i jej córki Teodory z Heurichów Kiślańskiej (1844-1920) należą do klasyki literatury pamiętnikarskiej opisującej wydarzenia z lat 1863-1864. Emilia Heurich miała 34 lata, gdy została wdową z czterema córkami. Mąż, pochodzący z warszawskiej rodziny ewangelików, pozostawił jej pokaźny majątek. Emilia wraz z czterema córkami wykorzystała go i zaangażowała się w działania na rzecz styczniowej insurekcji, a ich dom przy ulicy Widok 5 stał się jednym z najważniejszych lokali konspiracyjnych w Warszawie. Gościło w nim wielu znanych działaczy organizacji narodowej m.in. Zygmunt Padlewski czy Oskar Awejde. Los nie szczędził rodzinie Heurichów gorzkich doświadczeń. Po aresztowaniu matki w Wigilię 1862 roku walczyły o jej uwolnienie i pomagały więźniom. “Zrozpaczone byłyśmy. Serce w nas zamierało, nie znajdując rady, co czynić? Ja byłam tego zdania, aby się poddać woli Bożej i do Wiatki jechać, bo i cóż innego można by zrobić? Kto zechce mnie ukrywać, brać na swoją odpowiedzialność? A dla mnie wielka zgryzota kogoś za sobą wciągnąć w nieszczęście. Ale biedne kochane córki słyszeć o tym nie chciały. “Nie damy wywieźć matki na krańce świata! Musimy ratować – wołały” – pisała po latach Emilia. Nowe wydanie krytyczne wspomnień (pierwsze ukazało się w 1918 r.) zostało opracowane przez prof. Lidię Michalską-Brachę i dr. Emila Noińskiego. Publikację uzupełniono o aneks źródłowy zawierający wybór korespondencji Bronisława Szwarcego i Emilii Heurichówny z Wandą Borowską. Całość uzupełnia materiał fotograficzny pochodzący ze zbiorów rodzinnych Jacka Dehnela. Zachęcamy do lektury.

Bitwy i potyczki powstania styczniowego w lubelskiem i na Podlasiu

Wydana w 1913 r. praca Stanisława Zielińskiego poświęcona bitwom i potyczkom Powstania Styczniowego, była pierwszą próbą naukowego uporządkowania powstańczych walk z siłami rosyjskimi. W ciągu 100 lat od wydania jego pracy, ukazało się sporo nowych książek, których autorzy, czerpiąc z dziedzictwa Zielińskiego, przygotowywali na podstawie nowych źródeł i materiałów kolejne publikacje dotyczące potyczek i bitew Powstania Styczniowego. Jedną z takich książek jest praca Zdzisława Bielenia, który przygotował ciekawą monografię dotyczącą walk powstańczych w dwóch województwach – lubelskim i podlaskim. W publikacji został zachowany układ chronologiczny starć, opis sił obu stron, lokalizację oraz przebieg walki. Autor sięgnął do źródeł polskich i rosyjskich, korygując lub uzupełniając informacje o danych bitwach czy potyczkach. Integralną część publikacji stanowi rozbudowany wstęp, w którym autor prezentuje charakterystykę wojsk powstańczych oraz rosyjskich. Omówione zostały także kwestie związane ze społeczeństwem województw lubelskiego i podlaskiego w przededniu powstania oraz w jego trakcie. Całość uzupełnia m.in. interesujący aneks, w którym autor przedstawia także bitwy i potyczki, które mają charakter „wątpliwy, niedostatecznie udokumentowany oraz imaginacyjny”.

464868539_523874390616095_5143513288373584285_n
465456315_528838443453023_4121023707724398108_n

Śladami ks. Brzóski

Ksiądz Stanisław Brzóska, legendarny partyzant Powstania Styczniowego walczył z siłami rosyjskimi na Podlasiu aż do 1865 roku. Śladami jego działalności postanowił podążyć siedlczanin i pasjonat historii Mirosław Chmielewski, zabierając swojego czytelnika do miejsc, z którymi był związany ksiądz Brzóska. Wraz z autorem odwiedzamy miejsca związane z jego pracą duszpasterską w Sokole Podlaskim, śledzimy działalność jego oddziału oraz przemierzamy gąszczu lasów, gdzie ukrywał się nieustępliwy powstaniec wraz ze swoimi partyzantami. Opowieść Mirosława Chmielewskiego ma charakter przewodnika, połączonego z esejem historycznym, w który prezentowane są elementy biografii duchownego. Walorem publikacji są wykonane przez autora zdjęcia miejsc związanych z głównym bohaterem książki. Jak piszę sam Chmielewski: “publikacja ta ma za zadanie pokazać, że nie trzeba jeździć daleko, by znaleźć i odwiedzić miejsca związane z jego [ks. Brzóski] życiem, pracą i walką”. Trudno nie zgodzić się z jego słowami, gdy często, aby doświadczyć “wielkiej historii” wystarczy po prostu wyjść z domu i odkrywać swoją najbliższą okolicę. Praca pokazuje, jak żywa potrafi być pamięć o powstańcach styczniowych, na tych terenach, gdzie walki powstańcze trwały najdłużej i angażowały znaczną część lokalnych społeczności. Zamieszczone w książce liczne tablice pamiątkowe, pomniki czy krzyże, które wspominają działalność księdza Brzóski i innych powstańców stanowią różne formy upamiętnienia tych, którzy podjęli trud walki o wolną Polskę. Pomimo upływu lat, pamięć o wydarzeniach z lat 1863-1864 wciąż stanowi jeden z elementów lokalnej tożsamości mieszkańców Podlasia i Lubelszczyzny, którzy pielęgnują ją z pokolenia na pokolenie.

Powstali 1863-64. Katalog wystawy Muzeum Historii Polski

„Powstali 1863–64” to katalog towarzyszący plenerowej wystawie multimedialnej, przygotowanej przez Muzeum Historii Polski, upamiętniającej Powstanie Styczniowe. Ta bogato ilustrowana publikacja została podzielona na 17 wątków tematycznych, które poruszają m.in. takie zagadnienia jak rola kobiet w powstaniu, udział zagranicznych ochotników, stosunek chłopów do walk niepodległościowych oraz upamiętnienie weteranów Powstania Styczniowego przez władze odrodzonej Rzeczypospolitej po 1918 roku. Jednym z wyjątkowych elementów katalogu jest zdjęcie kwiatu nieśmiertelnika, który w 1913 roku, podczas obchodów 50. rocznicy wybuchu powstania w Poznaniu, został skonfiskowany przez władze pruskie. W tamtym czasie społecznicy zachęcali Polaków do przypinania tego symbolicznego kwiatu 22 stycznia, jako wyrazu pamięci o bohaterach. Choć nieśmiertelnik był subtelnym symbolem, pruska policja aktywnie utrudniała jego dystrybucję. Jeden z zarekwirowanych kwiatów przetrwał jednak w raporcie policyjnym i zachował się do dziś, stanowiąc niezwykłą pamiątkę historyczną. Katalog został wydany na eleganckim papierze kredowym, wzbogacony licznymi fotografiami, wizerunkami powstańców, grafikami, obrazami oraz fragmentami artykułów z ówczesnej prasy. W publikacji znajdują się również starannie wyselekcjonowane cytaty, fragmenty wspomnień uczestników powstania i dokumentów z tamtego okresu. Całość tworzy przystępne, ale rzetelne kompendium wiedzy o Powstaniu Styczniowym, które w idealnych proporcjach łączy merytoryczny przekaz z popularnonaukową formą. To wartościowa publikacja zarówno dla pasjonatów historii, jak i osób dopiero rozpoczynających swoją przygodę z tematyką powstańczą.

467203508_534117732925094_24694363591525465_n
467978529_539113045758896_3661721381090638875_n

Wspomnienia osobiste z Powstania 1863 roku

Stanisław Grzegorzewski był jednym z wielu młodych mężczyzn, którzy po wybuchu Powstania Styczniowego w 1863 roku porzucili naukę za granicą, by wrócić do kraju i walczyć o niepodległość Polski. Wstąpił do elitarnego oddziału Żuawów Śmierci, założonego przez charyzmatycznego francuskiego dowódcę, Franciszka Rochebrune’a. Wraz z tym oddziałem Grzegorzewski uczestniczył w kampanii w korpusie Mariana Langiewicza, biorąc udział w bitwach pod Chrobrzem i Grochowiskami. W późniejszym etapie powstania, po rozwiązaniu Żuawów Śmierci, walczył w wyprawie na Poryck jako członek oddziału Wojciecha Komorowskiego. W 1902 roku Grzegorzewski opublikował swoje wspomnienia, w których z kronikarską precyzją opisał wiele szczegółów związanych z działalnością Żuawów Śmierci. W 2023 roku ukazało się naukowe opracowanie tych wspomnień przygotowane przez Kamila Kartasińskiego. Publikacja została wzbogacona licznymi przypisami, które objaśniają, korygują lub rozwijają informacje zawarte w tekście Grzegorzewskiego. Dodatkowo praca zawiera uzupełniające teksty poświęcone osobie powstańca, historii Żuawów Śmierci oraz ich dowódcy Franciszkowi Rochebrune’owi. W książce zamieszczono również blisko 40 fotografii pozyskanych z polskich muzeów i instytucji, co nadaje publikacji dodatkowy walor historyczny.

Miłość i obowiązek. Powstanie Styczniowe 1863

Lekturę otwiera esej Janusza Odziemkowskiego, który analizuje genezę Powstania Styczniowego, jego przebieg oraz głębokie konsekwencje dla Polski. Praca ta pozwala lepiej zrozumieć, jak polityczne i społeczne napięcia tamtych lat doprowadziły do wybuchu walki o wolność. Włodzimierz Suleja przedstawia losy powstańców – zarówno tych wielkich bohaterów, jak i dowódców, których „wyczyny” nie zawsze budzą podziw. Jego tekst to refleksja nad tym, jak różne postawy w obliczu wojny kształtowały historię.  Birutė Rūta Vitkauskienė oraz Robert Czyżewski poszerzają nasze rozumienie Powstania, pokazując, jak Litwini i Ukraińcy angażowali się w walki. Ich historie ukazują Powstanie jako zryw wielu narodów, które, mimo różnic, walczyły o wspólną wolność spod rosyjskiego panowania. Anna Staszewska przybliża wpływ Powstania Styczniowego na polskie malarstwo XIX wieku, gdzie wydarzenia te stały się inspiracją dla wielu artystów. Z kolei Anna Straszewska bada modę żałoby narodowej i jej znaczenie w kontekście powstańczego ducha. Ewa Letkiewicz kończy zbiór tekstem o biżuterii patriotycznej, pełnym bogatych ilustracji. Te drobne przedmioty były wyrazem oporu i pamięci o walczących o wolność. Publikacja „Miłość i obowiązek. Powstanie Styczniowe 1863” ukazuje dramatyczne wydarzenia wojenne, oraz wpływ powstania na kulturę, tożsamość narodową i codzienne życie.

468312456_544106015259599_5889966562616031553_n
469746594_548103134859887_7868888562343581397_n

Bitwy pod Kobylanką 1 i 6 maja 1863 r. Rok 1863 i 1864 na pograniczu cieszanowsko-lubaczowskim

Bitwa pod Kobylanką, stoczona w maju 1863 roku przez wojska powstańcze pod dowództwem Antoniego Jeziorańskiego, to jedno z najbardziej pamiętnych starć Powstania Styczniowego. Dzięki wieloletnim badaniom lokalnego historyka Adama Szajewskiego, historia tego wydarzenia została przedstawiona w niezwykle interesującej publikacji „Bitwy pod Kobylanką 1 i 6 maja 1863 r. Rok 1863 i 1864 na pograniczu cieszanowsko-lubaczowskim”. Autor, sięgając do archiwów państwowych i parafialnych, prasy z epoki oraz wspomnień uczestników, stworzył książkę, która nie tylko przybliża przebieg bitew, ale również oddaje hołd ich bohaterom. Pierwsza część książki poświęcona jest szczegółowemu opisowi bitwy pod Kobylanką. Czytelnik znajdzie tu m.in. informacje o oddziale dowodzonym przez Antoniego Jeziorańskiego, analizę przebiegu obu starć oraz opis działań mających na celu upamiętnienie tego ważnego wydarzenia. Szczególnie wciągające są biogramy uczestników bitwy – zarówno głównych dowódców, jak i szeregowych powstańców, którzy odegrali istotną rolę w walce. Druga część to spojrzenie na szerszy kontekst wydarzeń z lat 1863–1864 na pograniczu cieszanowsko-lubaczowskim. Autor przedstawia szczegółowe kalendarium działań powstańczych w regionie, sylwetki lokalnych bohaterów, działaczy narodowych i osób wspierających zryw. Całość dopełniają wyjątkowe ilustracje, które przenoszą czytelnika w realia tamtych dni.

Feliks Bartczuk – powstaniec styczniowy, żołnierz Armii Krajowej

Feliks Bartczuk (1846–1946) to niezwykła postać – ostatni żyjący uczestnik Powstania Styczniowego. Jego fascynujący życiorys został opisany przez historyka Artura Ziontka w książce, która łączy solidne badania naukowe z przystępną narracją. Dzięki temu publikacja jest dostępna dla szerokiego grona czytelników, a jej dodatkowym atutem jest bogaty materiał ilustracyjny. Feliks Bartczuk miał zaledwie 16 lat, gdy przyłączył się do powstańczego oddziału Ludwika Lutyńskiego. Za swój udział trafił na kilka miesięcy do więzienia w Siedlcach. W 1865 roku był świadkiem tragicznej egzekucji księdza Stanisława Brzóski na rynku w Sokołowie Podlaskim. Po upadku powstania wrócił w rodzinne strony, gdzie założył gospodarstwo rolne. W 1918 roku, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, otrzymał status weterana i państwową rentę. Podczas II wojny światowej nie złożył broni – działał w Armii Krajowej pod pseudonimem „Piast”. Historia Feliksa Bartczuka przez długie lata pozostawała w cieniu. Jego postać odżyła na krótko w latach 80. XX wieku za sprawą artykułu w Tygodniku Siedleckim. Dopiero od 2013 roku, w 150. rocznicę wybuchu Powstania Styczniowego, bohater stał się bardziej znany. W 2023 roku Instytut Pamięci Narodowej ufundował nowy nagrobek Feliksa Bartczuka, który spoczywa na cmentarzu w Kosowie Lackim. Książka Artura Ziontka to nie tylko opowieść o Bartczuku, ale również o trudnej drodze przywracania pamięci o jednym z ostatnich bohaterów Powstania Styczniowego. To obowiązkowa lektura dla wszystkich, którzy chcą poznać historię przez pryzmat losów jednostki.

470179768_553639050972962_102402588394778179_n
470236015_558674260469441_3051393064708350928_n

Powstanie Styczniowe. Pamiętamy

Praca Piotra Kacprzaka, długoletniego pracownika Lasów Państwowych, to monumentalne dzieło, które składa się z dwóch obszernych tomów. Autor poświęcił je szczegółowej analizie dziejów Powstania Styczniowego na obszarze współczesnej Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu. W pierwszym tomie znajdujemy opis najsłynniejszych bitew i potyczek rozegranych na tym terenie. Drugi tom koncentruje się natomiast na miejscach pamięci związanych z Powstaniem Styczniowym, takich jak pomniki, izby pamięci oraz drzewa-pomniki przyrody. Narracja Piotra Kacprzaka opiera się w znacznej mierze na cytatach z pamiętników powstańców oraz opracowań historyków zajmujących się tą tematyką. Każdy opis bitew czy miejsc pamięci stanowi również swego rodzaju zbór źródeł, co nadaje publikacji charakter dokumentacyjny. Szczególnie interesujący jest rozdział poświęcony gospodarce leśnej oraz życiu leśników w trudnym okresie Powstania Styczniowego, który wprowadza czytelników w codzienność tamtych czasów. Jednym z największych atutów tej publikacji jest bogaty materiał ilustracyjny. Piotr Kacprzak samodzielnie wykonał setki zdjęć, które umieścił w książce. Wiele z nich ukazuje uroczystości upamiętniające rocznice Powstania Styczniowego oraz inne związane z nim wydarzenia. Autor zasługuje na miano kustosza pamięci wydarzeń z lat 1863-1864, co wyraźnie potwierdza jego monumentalna praca, stanowiąca wyjątkowe świadectwo historyczne.

Żuawi Śmierci

Ta książka to fascynująca opowieść o jednej z najbardziej wyjątkowych jednostek Powstania Styczniowego – Żuawach Śmierci. Ci niezwykli żołnierze składali przysięgę, że raczej zginą w bohaterskiej walce, niż ustąpią przed wrogiem. W czarnych mundurach z białym krzyżem na piersi i czerwonymi fezami na głowach budzili respekt i postrach na polach bitew. Inspirowani francuskimi oddziałami żuawów, stali się jedną z najbardziej intrygujących formacji powstańczych z lat 1863–1864. Pod dowództwem charyzmatycznego Francuza Franciszka Rochebrune’a, Żuawi Śmierci zyskali miano „komandosów” Powstania Styczniowego. Ich odwaga i determinacja zapisały się w historii m.in. w bitwach pod Miechowem, Chrobrzem i Grochowiskami. Dzięki swoim dokonaniom stali się wzorem dla innych powstańców, którzy marzyli o dołączeniu do tej elitarnej jednostki specjalnej. Książka wciąga od pierwszych stron, rozpoczynając od barwnego rysu biograficznego Franciszka Rochebrune’a. Następnie przenosi czytelnika w wir wydarzeń, opisując powstanie Żuawów Śmierci i ich niezwykły szlak bojowy. W końcowych rozdziałach wraca do losów dowódcy, odkrywając jego życie po zakończeniu powstania. Całość wieńczy refleksja nad pamięcią o tych niezłomnych „komandosach”, którzy stali się symbolem odwagi i poświęcenia w walce o wolność.

471945035_563934283276772_1397250007566576943_n