Józef Ożegalski (1848-1922)

Tekst został pierwotnie przygotowany (nie opublikowano go) na potrzeby portalu powstanie1863-64.pl, prowadzonym przez Muzeum Historii Polski w ramach obchodów 160 rocznicy Powstania Styczniowego.

Józef Kościesza Ożegalski był synem Franciszka Ożegalskiego h. Kościeszcza oraz Józefy Suchorzewskiej h. Zaremba.

Urodził się we wsi Ochla w Wielkopolsce. Jego rodzice sprzedali rodziny majątek w Ochli, a następnie przenieśli się do Libidzy koło Częstochowy. Józef wraz z bratem Stanisławem uczył się w Radomsku, a następnie w Instytucie Technicznym w Krakowie.

W dawnej stolicy Polski, dowiedział się o wybuchu powstania. W pierwszych miesiącach walk, służył w oddziałach Antoniego Jeziorańskiego i Zygmunta Koskowskiego. Po upadku dyktatury Mariana Langiewicza przez pewien czas przebywał u swojego wuja – właściciela Mielca. W kwietniu 1863 r. zaciągnął się do oddziału Andrzeja Łopackiego, z którym odbył kampanię pod rozkazami Dionizego Czachowskiego. Ostatnie działania powstańcze, odbył pod dowództwem Władysława Jordana w ramach tzw. Złotej Legii [nazwa wzięła się od tego, że w oddziale Jordana służyła przygotowana do walk młodzież, która posiadała jednolite umundurowanie oraz broń]. Po bitwie pod Komorowem, Ożegalski dostał się wraz ze swoim bratem do niewoli. Bracia zostali przewiezieni do więzienia w Kielcach. Ze względu na ich młody wiek oraz starania matki u rosyjskiego oficera, zostali z niego dosyć szybko zwolnieni. Pod koniec 1863 r. Józef planował wraz z bratem wziąć udział w dalszych walkach, ale ostatecznie do tego nie doszło.

Po upadku powstania, zamieszkał w Galicji, gdzie z pomocą swojego wuja nabył majątek Kamiona. Dokończył także przerwane studia w Instytucie Technicznym. Ożegalski był mocno zaangażowany w działalność społeczną oraz samorządową. Był m.in. członkiem Rady Powiatowej Bocheńskiej czy członkiem Galicyjskiego Towarzystwa Łowieckiego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości otrzymał stopień podporucznika i został odznaczony Krzyżem Walecznych. Swoje przeżycia z okresu walki powstańczej zawarł w Wspomnienia krwawych czasów z r. 1863. W 1882 r. ożenił się z Marią z Dylewskich, z którą miał pięcioro dzieci. Według rodzinnych wspomnień był: urodzonym gawędziarzem, wspaniale umiał opowiadać o czasach przeszłych, podróżach, polowaniach i zwierzynie. Zmarł w Kamionnej. Został pochowany w rodzinnym grobowcu na cmentarzu parafialnym w Trzcianie.