logo

Wspomnienia osobiste z Powstania 1863 roku

Autor pamiętnika na wieść o wybuchu walk w Królestwie Polskim przeciwko Rosji, porzucił naukę za granicą i powrócił do kraju. Wraz z Żuawami Śmierci przeszedł kampanię 1863 roku w korpusie Mariana Langiewicza biorąc udział w ich szeregach w bitwie pod Chrobrzem i Grochowiskami. W późniejszym etapie powstania, już po rozwiązaniu oddziału Żuawów Śmierci, wziął udział w wyprawie na Poryck, służąc w oddziale Wojciecha Komorowskiego. Pamiętnik Stanisława Grzegorzewskiego zawiera wprawdzie krótkie przedstawienie jego dzieciństwa i edukacji, jednak – co niezwykle cenne – główna część wspomnień poświęcona została wydarzeniom związanym z udziałem w walkach powstańczych od stycznia 1863 roku do stycznia 1864 roku. Kończy pamiętnik opis dalszych lat życia bohatera, zakończenia edukacji i życia na emigracji, aż do powrotu do Galicji, gdzie czynnie angażował się w działalność patriotyczną i społeczną.

O wartości pamiętnika, ukończonego ok. 1902 roku, stanowi fakt, że Grzegorzewski mimo upływu lat w opisie wydarzeń z 1863 roku prowadzi swoją narrację wręcz z kronikarską dokładnością, podając przy tym sporo informacji o współtowarzyszach walki, których spotkał na swojej powstańczej drodze.

Tekst przeznaczony do druku opiera się na wydaniu wspomnień Grzegorzewskiego z 1903 roku. Został w nim zachowany oryginalny układ wspomnień, które dzielą się na wstęp, piętnaście rozdziałów oraz dodatek. Został zachowany także oryginalny styl narracji autora, jednak z uwspółcześnieniem pisowni niektórych  wyrazów. Wspomnienia zostały też przez dr Kamila Kartasińskiego  opatrzone przypisami wyjaśniającymi podstawowe terminy, wydarzenia, postacie oraz prostującymi błędy zawarte w relacji (z  pozostawieniem  oryginalnych przypisów z pierwszego wydania). Dodatkowo, uzupełniają wspomnienia aneksy zawierające krótki biogram  Stanisława Grzegorzewskiego oraz rys dziejów Żuawów Śmierci w 1863 roku. Jeszcze jednym dodatkiem jest wykaz wybranych opublikowanych wspomnień Żuawów. Publikacje wzbogacają ciekawe ilustrację, w tym mało znane zdjęcia Żuawów Śmierci.

Z recenzji wydawniczej profesora dr hab. Dariusza Nawrota
(Instytut Historii, Uniwersytet Śląski w Katowicach) 

160 rocznica

Książkę dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.