Ludobójstwo Niemiec na narodzie polskim (1939–1945). Studium historycznoprawne

„W ramach depolonizacji terenów okupowanych przez Niemcy podjęto wiele działań, aby podnieść śmiertelność wśród Polaków, pogorszyć stan ich zdrowia, podważyć podstawy bytowe i zanegować poczucie przynależności narodowej i religijnej. Zakładano przekształcenie narodu polskiego w bezideową masę, służącą interesom niemieckim i kierowaną przez niemieckich zwierzchników. Pozwoliłoby to zrealizować kolejny etap walki z Polakami – masowo zastosować radykalniejsze środki eksterminacji” (s. 367).

Muszę przyznać, że lektura tej książki była dla mnie sporym wyzwaniem. Publikacje o charakterze studium historycznoprawnego cechują się specyficznym językiem, który wymaga od czytelnika dużej koncentracji. Gdy jednak uda się już przyzwyczaić do tak prowadzonej narracji, otrzymuje się w zamian bogactwo ciekawych informacji, które z pewnością poszerzają horyzonty myślowe czytelników i zachęcają do podjęcia merytorycznej dyskusji oraz chwili refleksji. „Ludobójstwo Niemiec na narodzie polskim (1939-1945)” to praca, która ma na celu ustalenie, w jaki stopniu państwo niemieckie, działające przez swoje organy, zaplanowało a następnie świadomie przygotowało i zrealizowało politykę wyniszczenia Polaków z uwagi na ich narodowość. Recenzowana książka jest uzupełnioną rozprawą doktorską Mazurkiewicza, napisaną pod kierunkiem prof. dr hab. Stanisława Salomonowicza oraz dr hab. Marcina Kałduńskiego.

Jak słusznie zauważa autor, dotychczasowe badania dotyczące zbrodni ludobójstwa (tzw. „genocide studies” – autorem pojęcia „ludobójstwo” był polski badacz żydowskiego pochodzenia Rafał Lemkin) nie obejmowały działalności państwa niemieckiego przeciwko Polakom w latach 1939-1945. Głównymi celami badawczymi, które postawił przed sobą Mazurkiewicz dotyczyły: 1.) ustalenia stanu polsko-niemieckich zobowiązań prawnomiędzynarodowych w zakresie wypowiedzenia i zakończenia wojny, sposobów jej prowadzenia i metod okupacji; 2.) zaprezentowaniu planu, przygotowań, mechanizmu realizacji, skutków i typologii zbrodni niemieckich popełnionych na Polsce i Polakach w latach II wojny światowej; 3.) wskazaniu prawnomiędzynarodowej odpowiedzialności Niemiec za popełnione zbrodnie

„Natychmiastowa likwidacja wszystkich Polaków nie wchodziła w rachubę. Brak środków technicznych, inne zadania, niedostateczna ilość kadr zdolnych wykonać egzekucję, wreszcie ewentualny opór części opinii publicznej w kraju i za granicą – wszystko to sprawiało, że naród polski należało eksterminować etapami. Najpierw dokonano selekcji, wybrano Polaków, których trzeba było zamordować w pierwszej kolejności. Ogólnie działania podjęte w tym kierunku można określić mianem przygotowania” (s.196)

Monografia składa się ze wstępu, pięciu obszernych rozdziałów oraz zakończenia. Warto w tym miejscu pokrótce omówić treść poszczególnych rozdziałów. W pierwszym zostały szczegółowo zaprezentowane zagadnienia związane z aspektami politycznymi i prawnymi doktryny narodowego socjalizmu. Kolejny koncentruje się na źródłach prawa międzynarodowego i zobowiązań Niemiec wobec Polski w 1939 r. W trzecim rozdziale szczegółowo omówiono zobowiązania niemieckiego wobec II Rzeczpospolitej w stanie wojny, ze szczególnym nakreśleniem czasów okupacji ziem polskich lat 1939-1945. Czwarty, najobszerniejszy rozdział w całej książce, został poświęcony dogłębnej analizie przykładów zbrodni niemieckich z lat II wojny światowej. Ostatnia część publikacji skupia się na charakterystyce bezprawnych działań i zaniechań Niemiec w latach 1939-1945 przeciwko Polsce.

„Na podstawie metod użytych do tłumienia powstania warszawskiego można stwierdzić, jak wyglądałyby niemiecka polityka depolonizacyjna w okolicznościach sprzyjających propagandowo rozwinięciu eksterminacji. Choć plan całkowitego wyniszczenia narodu polskiego istniał od dawna, dopiero zryw niepodległościowy w Warszawie pozwolił Niemców zrealizować go na dużą skalę w polskiej stolicy i jej okolicach” (s.349)

Trzeba przyznać, że książka nie należy do łatwych w lekturze. Nie mam tu na myśli wyłącznie specyficznego języka prawnego, którym operuje w swojej publikacji Maciej Jan Mazurkiewicz. Przede wszystkim, najbardziej przerażająca jest pokazanie przez autora olbrzymiej skali zaplanowanych i skrupulatnie realizowanych działań antypolskich przez nazistowski reżim. Państwo niemieckie, jak podkreśla badacz: „w pierwszej kolejności przygotowywało się do zniszczenia elity politycznej, religijnej, społecznej i finansowej Polski, następnie zaś do rozwinięcia działalności obliczonej na unicestwienie pozostałej części narodu, regularną likwidację odradzającego się ruchu oporu i przymusową germanizację wyselekcjonowanych Polaków” (s.180). W trakcie lektury, trudno jest nie poczuć – delikatnie rzecz ujmując – negatywnych emocji wobec niemieckich działań wobec Polaków.

Ilość łamanych przez Niemców aktów prawnych, umów międzynarodowych, tworzenie własnych pseudo prawniczych aktów, operowanie enigmatycznie brzmiącymi sformułowaniami na eksterminacje polskich obywateli, to smutny i tragiczny obraz realiów okupacji Polski przez III Rzeszę w latach 1939-1945. Zagładę narodu polskiego rozpoczęto jeszcze przed wybuchem wojny – Polaków prześladowano w Rzeszy i Wolnym Mieście Gdańsku. Od pierwszych dni wojny zbrodniczy plan pozbycia się polskich elit politycznych, intelektualnych i finansowych, mających predyspozycje do przekazania wzorców narodowych i twórczego ich rozwijania, systematycznie mordowano.

Praca Macieja Jana Mazurkiewicza to publikacja, która bardzo szczegółowo, dosłownie krok po kroku wyjaśnia, jak doszło do zaplanowanej i realizowanej z bezwzględnością przez Niemcy licznych zbrodni na Polsce i Polakach w okresie II wojny światowej. Książka Mazurkiewicza, to lektura wymagająca. Jednakże uważam, że każdy zainteresowany tematyką dziejów wojny z lat 1939-1945, a w szczególności tragicznymi losami Polaków, powinien ją przeczytać. W moim bardzo subiektywnym odczuciu, książka dr Mazurkiewicza to doskonałe „antidotum” dla wszystkich tych, którzy chcą umniejszać skalę niemieckich zbrodni i uważają, że za ich wykonaniem stali tzw. „naziści”. Pozostaje mieć nadzieje, że publikacja doczeka się zagranicznych tłumaczeń, bo jest z pewnością tego warta.

„Zbrodniom nienazwanym trudno zaistnieć w świadomości ludzi i odnaleźć właściwie miejsce w historii. Dlatego kończąc to studium, które być może zmieni postrzeganie tragicznych lat okupacji, chciałbym zaproponować historiograficzne określenie niemieckiej zbrodni ludobójstwa na narodzie polskim jako „Wytępienie Polaków”, a tych którym nie było dane przeżyć zagłady, zaliczyć do grona „Wytępionych” (s.399)