Antoni Patek. Zegarmistrz królów

Nie ulega wątpliwości, że Antoni Patek był również człowiekiem wielce pracowitym, obdarzonym silnym charakterem, nieulegającym przeciwnościom losu. Zarówno prywatnie, jak i publicznie był osobą uczciwą i uczciwości wymagał od innych (s.286)

Antoni Patek – żołnierz Powstania Listopadowego, działacz Wielkiej Emigracji, ale przede wszystkim utalentowany zegarmistrz, który poświęcił swoje życie czasomierzom. Postać o niezwykle ciekawym życiorysie, która pokazuje skomplikowane losy polskich emigrantów politycznych w XIX wieku.

Książka Beniamina Czapli to opowieść o człowieku, który doskonale obrazuje losy polskich żołnierzy, którzy po upadku Powstania Listopadowego musieli układać sobie nowe życie na obczyźnie. Emigrując do krajów Europy Zachodniej stawali przed wieloma wyzwaniami – aklimatyzacji do życia w obcym społeczeństwie, poszukiwaniu pracy umożliwiającej utrzymanie czy nauki języka. Jednym z takim osób był Antoni Patek (1812-1877), założyciel firmy, której zegarki do dnia dzisiejszego stanowią jedne z najwykwintniejszych czasomierzy na świecie.

Główny bohater książki urodził się w Piaskach Szlacheckich w rodzinie Anny z domu Piasecka oraz Joachima Patek herbu Prawdzic. Zgodnie z rodziną tradycją oraz wolą swojego ojca, młody Antoni wstąpił do wojska, pełniąc służbę w 1 Pułku Strzelców Konnych w Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego. Brał udział w bitwach Powstania Listopadowego, dwukrotnie ranny, otrzymał Krzyż Zloty Orderu Virtuti Militari. Po upadku powstania przez kilka lat przebywał we Francji, gdzie poznał Thomasa Moreau Devimesa. Jest to postać szczególna dla jego biografii, ponieważ ugruntowała jego zainteresowanie zegarmistrzostwem, któremu w pełni oddał się po osiedleniu się w Szwajcarii. Tam wraz z Moreau oraz Franciszkiem Czapek założył nową spółkę zegarmistrzowską. Po kilku latach owocnej współpracy drogi wspólników rozeszły się. Nowymi partnerami w biznesie dla Patka zostali Wincenty Gostkowski oraz Adrien Philippe. Z czasem pozycja tego ostatniego coraz bardziej się umacniała, a nazwa firmy przekształciła się w Patek Philippe & Cie.

Antoni, podobnie jak inni producenci, trafnie ocenił korzyści płynące z wystaw. Niemal przez cały okres swojej działalności nieustanie przypominał o sukcesach na nich odniesionych, zdobiąc zarówno firmowy papier, jak i fasadę swojej siedziby reprodukcjami zdobytych medali (s.254).

Książka Beniamia Czapli składa się z trzech części, które prezentują trzy ważne pola działalności głównego bohatera książki tj. służbę wojskową, działalność patriotyczną na emigracji oraz prowadzenie firmy zegarmistrzowskiej. O samym życiu Antoniego Patka – jak na jego niezwykle bogatą działalność – nie zachowało się aż tak dużo dokumentów. Trzeba oddać autorowi, że przeszukując polskie i zagraniczne archiwa starał się odnaleźć każdą wzmiankę o głównym bohaterze swojej publikacji. Główną narrację ubarwiają obszerne cytaty z dokumentów, listów, wspomnień czy prasy. Czapla opowiadając o swoim bohaterze stara się – tam, gdzie brakuje bezpośrednich źródeł – ukazać postać swojego bohatera na tle epoki, w której żył, przedstawiając m.in. konwenanse środowiska, w którym się obracał. Dla mnie osobiście była to niezwykle ciekawa opowieść o losach polskich emigrantów po klęsce Powstania Listopadowego. Można napisać, że Patkowi udało się „ułożyć” na Zachodzie, zakładając dobrze prosperującą firmę oraz zawierając szczęśliwy związek małżeński. Do końca swoich dni wspierał wszelkie inicjatywy mające na celu odzyskanie przez Polskę niepodległości. Angażował się w różne akcje społeczne czy okazywał wsparcie wobec polskich emigrantów w Szwajcarii. Był również osobą głęboko wierzącą, bezgranicznie ufając Bogu oraz w nim pokładającą nadzieję.

Patek był zdolnym biznesmenem. Doskonale wiedział, że aby sprzedać produkt należy go promować oraz dotrzeć do tych środowisk, które będą nim zainteresowane. Patek, gdy tylko mógł podróżował po Europie i Stanach Zjednoczonych biorąc udział w specjalistycznych wystawach, w trakcie których promował swoje zegarki. Promując swoją firmę, dbał także o jej dobrą reputację na łamach ówczesnej prasy. Tworzone przez niego arcydzieła sztuki zegarmistrzowskiej były kupowane przez znane osobistości, do których należała m.in. brytyjska królowa Wiktoria oraz jej małżonek książę Albert.

Czas spędzony z książką Beniamina Czapli był dla mnie interesującą podróżą w przeszłość. Historia Antoniego Patka, która została przedstawiona na kartach niniejszej pracy bardzo dobrze przedstawia losy polskich emigrantów politycznych w XIX wieku, którzy nie mogąc pracować dla swojego kraju oddawali swoje talenty i umiejętności innym państwom.

Wspomniany przez anonimowego autora „wzorowy, niemal militarny porządek” był częścią filozofii pracy Antoniego Patka, określanej przez niego samego jako „polsko-honorowe traktowanie z genewską akuratnością”. Wystarczy w tym miejscu dodać, że gdy w 1863 roku władze miejskie podjęły decyzję o budowie mostu łączącego dwa brzegi Rodanu, Antoni, widząc zaaferowanie swych pracowników obserwujących przed siedzibą spółki plac budowy, podjął decyzję o zamaskowaniu okien i pracy przy świetle lamp naftowych do czasu ukończenia prac przy moście (s.267-268)